Detalji predmeta

• Stanje Polovno

Аутор - особа Матић, Војислав = Matić, Vojislav
Наслов Манастир Старо и Ново Хопово / Војислав Матић ; [цртежи Војислав Матић ; фотографије Војислав Матић, Драгољуб Замуровић, Бојан Хохњец, Душан Вујичић ; карта Александар Станојловић]
Омотни наслов Манастир Хопово
Врста грађе књига
Језик српски
Година 2007
Издавање и производња Нови Сад : Платонеум, 2007 (Суботица : Ротографика)
Физички опис [64] стр. : илустр. у бојама ; 17 x 24 cm
Други аутори - особа Замуровић, Драгољуб
Хохњец, Бојан
Вујичић, Душан
Збирка ǂБиблиотека ǂКултурно наслеђе
ISBN 978-86-85869-13-6 (брош.)
Напомене Кор. ств. насл.: Манастир Хопово
Тираж 4.000.
Предметне одреднице Манастир Старо Хопово
Манастир Ново Хопово
Manastir Novo Hopovo

Članak
Razgovor

Latinica
Čitaj
Uredi
Uredi izvor
Istorija

Alatke
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Manastir Novo Hopovo

Osnovni podaci
Jurisdikcija SPC
Mesto Fruška gora
Država Srbija
Manastir Novo Hopovo iz 15. veka pripada Eparhiji sremskoj Srpske pravoslavne crkve i predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture od izuzetnog značaja.

Nalazi se na blagoj padini južnih obronaka Fruške gore, nedaleko od Iriga. Udaljen je svega stotinak metara od magistralnog puta Ruma - Novi Sad, te je jedan od najpristupačnijih fruškogorskih manastira. Manastir Novo Hopovo, zajedno sa Krušedolom, po svojoj arhitekturi, prosvetnoj ulozi, istoriji bogatoj kulturnim, verskim i političkim događajima, jedan je od najznačajnijih manastira u Srbiji, a posebno među fruškogorskim manastirima.

U njemu su pohranjene mošti rimskog vojskovođe, Svetog velikomučenika Teodora Tirona — najstarija relikvija koja se čuva na teritoriji Srbije.

Istorija
Manastir Novo Hopovo, sa crkvom svetog Nikole, po svojoj arhitektonskoj vrednosti predstavlja najznačajniju sakralnu građevinu svoje epohe na ovim prostorima. Prvi pisani pomen manastira je iz 1451. godine. Po drugom izvoru, podigao ga je ponovo arhiepiskop srpski Maksim Branković[1] i imenovao ga (Hopovo) i monahe tu sabrao oko 1490. godine.[2] Paralelno su postojala oba, susedna istoimena manastira, Novo i Staro Hopovo. Samo je Novo Hopovo važniji, veći, bogatiji, a 1753. godine se kaže da mu je Staro Hopovo (stari manastir) filijala, u kojem nema vlastitih monaha, već dolaze po dvojica iz Novog Hopova. Kaluđeri su jednom prilikom čak prešli iz Starog u Novi, manastir Hopovo.

Sadašnja crkva podignuta je 1575—1576 godine, a zvonik sa malom kapelom na spratu posvećenoj prenosu moštiju svetog Stefana ozidan je 1751. godine. Zadužbina je više ktitora, Lacka i Marka Jovšića, te Jovana Božanića i članova njegove porodice, iz Gornjeg (Srpskog) Kovina (mesto na ostrvu Čepelu u Mađarskoj), ktitorski natpis na nadvratniku zapadnog portala beleži na prvom mestu. Sagrađena je na mestu prvobitne crkve koja je porušena. Molili su manastirski kaluđeri 1638—1639. godine ruskog cara za pomoć manastiru koji se nalazi na srpskoj zemlji.[3] Car je odobrio da hopovski kaluđeri mogu na svakih sedam, osam godina da skupljaju pomoć po Rusiji. Skupljao je 1641. godine priloge po ruskom carstvu hopovski proiguman Neofit.[4] Verovatno od tog priloga 1641. godine manastirske ćelije su stavljene pod krov.[5]


Konak manastira Novo Hopovo
U Hopovu je boravio od leta 1757. do jeseni 1760. godine mladi Dimitrije Obradović iz Čakova, koji se zakaluđerio i dobio novo ime "Dositej". Primio ga je arhimandrit Teodor Milutinović hopovski iguman. Gerasim Radosavljević proizveden je 1771. godine za arhimandrita hopovskog.

Kada je početkom 1788. ratne godine od strane Turaka spaljen manastir Kalenić, izbegli monasi predvođeni igumanom Vukašinovićem stigli su u Srem. Proveli su tu nekoliko godina, sa svojim bogatim inventarom, do marta 1795. godine,[6] sve u manastiru Hopovu. Godine 1855. na čelu manastira nalazio se arhimandrit Sevastijan Ilić, nastojatelj, vrlo obrazovan čovek, književni radnik i član nekih evropskih poljoprivrednih društava.[7]Jeromonah Gerasim Drašković je bio iguman 1809. godine. Otvorena je 1893. godine monaška škola u Hopovu, kojom je upravljao nastojatelj manastira.

Ženski "ruski" manastir
Nakon Prvog svetskog rata manastir postaje ženski, a u njega se naseljavaju 1921. godine[8] ruske kaluđerice i izbeglice. One su još 1915. godine napustile svoj pravoslavni manastir Lješnu (u Poljskoj)[9], ali umesto u Rusiji, završile su u Jugoslaviji, bežeći od Petrograda preko Besarabije. Otvoren je uz manastir prvo Dečiji dom za ratnu siročad, pa internat za rusku decu (devojčice), a jedini muškarci su bili (1932) duhovnik otac Neljubov (u tom zvanju bio 25 godina) i administrator manastira otac Pajsije. Pomenuti Dečiji dom je iseljen 1921. godine u manastir Kuveždin, a ruske kaluđerice su tu došle sa svojim internatom. Manastir je vodila igumanija mati Nina Kosakovska, nakon što je tu umrla prva igumanija mati Katarina Jefimovska (grofica). One bile veoma obrazovane i sposobne, te su spasile - dovele 1920. godine u Srbiju 60 kaluđerica, i prvo su godinu dana provele u manastiru Kuveždinu. Ruske kaluđerice su sa sobom donele čudotvornu ikonu Bogorodice Šumske, načinjenu od kamena. Nju je poljskom pravoslavnom manastiru jednom poklonio poljski kralj. Da ne bi bila ukradena, originalna ikona je čuvana u depou beogradske Založne banke (1932). Postojala je i manja ikona - njena kopija, koja se čuvala u hopovskom hramu.

Manastir Hopovo je više puta stradao tokom ratova u prošlosti (1683, 1690, 1716). Poslednji put je to bilo tokom Drugog svetskog rata (na Veliki četvrtak 1943) od strane partizana.[10] Oštećen je zvonik hrama i uništena bogata manastirska biblioteka. Obnovljeni su konačno manastirska crkva i konaci tek 1998. godine.


Pogled na kupolu kroz luster nasred naosa.
Mošti Sv. Teodora Tirona su od 1943. pa do 1984. godine bile u Irigu, gde su sklonjene. Manastir Novo Hopovo je u 21. veku ostao otvoren, ostao je ženski, a u njemu su se nalaze tri monahinje. Sada je manastir opet muški, a na čelu bratije se nalazi nastojatelj arhimandrit Pavle Jović.

Manastirska riznica
Manastirska riznica je početkom 20. veka posedovala vredno knjižno blago. Rukopisne knjige svedočile su o vremenu i manastirskom bratstvu. Najstarija bogoslužbena manastirska knjiga je Panagerik. Napisana je 13. maja 1555. godine, od nepoznatog prepisivača u vreme igumana Kir Stefana, duhovnika Avrama i eklesijarha Maksima. Druga knjiga, Minej, prepisana je tada - 1559. godine. Knjiga Apostol je nastala 1563. godine, od ruke đaka Stanka, pri igumanu Kir Avramiju i eklesijarhu Ilarionu. Knjigu Studit, sa osam kanona, prepisao je hopovski monah Jefrem 1618. godine, u vreme igumana Kir Evsevija. Jedno rukopisno Jevanđelje je okovano srebrom 1630. godine u vreme igumana Kir Stefana. Kanon Presvetoj Bogorodici napisan je 1654. godine. Drugo Jevanđelje okovano je 1657. godine pri proigumanu Neofitu.

Imanje
Manastirski konak datira od 1641. godine, u više navrata je doziđivan i obnavljan. Od 1771. godine navodi se da konak okružuje manastir sa sve četiri strane, odnosno da ima današnji barokni izgled.[5] Dobio je manastir 1721. godine u posed livadu na Međešu i njive u Radincima. Imalo je Novo Hopovo 1753. godine kuću i dućan u Irigu, mnogo vinograda i šuma. Otvoren je 1856. godine majdan kamena peščara na manastirskoj zemlji (uz Staro Hopovo) nazvan Sandstajn. Posedovao je manastir tokom 19. veka (1855) krčmu čardu zvanu Prkos, udaljenu na putu, kod iriške humke, koju je bratija izdavala u arendu. Manastir je 1902. godine posedovao 1624 jutra 54 kv hv zemlje sa čistim katastarskim prihodom od 6219 kruna 94 potura.[11]

Arhitektura
Najveća i najreprezentativnija građevina epohe, manastirska crkva svetog Nikole ima u svojoj celini dva, u arhitektonskom pogledu, različita dela: crkvu, razvijene i složene prostorne strukture i veliku pripratu na zapadnoj strani, jednostavnog prostora, pravougaone osnove.

Crkva je građevina upisanog krsta, kombinovanog sa trikonhosom, sa kupolom na sredini. U prostoru pored srednjeg dela, iznad koga je kupola i prema kojem su postavljene bočne konhe, ima jedan travej na zapadnoj strani. Travej približno iste dužine na istočnoj strani, koji se završava oltarskim apsidama i još jedan, sasvim uzak travej između kupolnog dela i oltarskog prostora. Među fruškogorskim manastirima jedino sveti Nikola u Novom Hopovu ima taj dodatak na istočnoj strani tako da se oltarski prostor u arhitektonskom i strukturalnom smislu izdvaja kao celina za sebe.

Slikarstvo

Freskopis manastirske crkve je i dalje očuvan.
Mlađi živopis nastao u priprati hopovske crkve 1654. godine takođe je proučen zahvaljujući radu konzervatora Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture, koji su skoro deceniju radili na njegovom otkrivanju. Tada su uočene razlike koje odvajaju živopis priprate od živopisa naosa (koloristička rešenja, upotreba zlata na freskama i obrada figura), detaljno je pročitan ikonografski repertoar koji je i ovde raspoređen u odvojenim zonama. Jedne iznad drugih ređaju se figure ratnika, kraljeva, arhijereja, pustinjaka, mučenika, zatim scene iz ciklusa Čuda Hristovih, scene Bogorodičinog akatista, scene stradanja apostola i ilustracija Damaskinove himne. Slikarstvo priprate se smatra konzervativnim u odnosu na novi duh koji provejava na freskama naosa i oltara.

Ikonostas manastirske crkve su rezali Antun i Pavel Rizner. Ikone na ikonostasu radio je 1770. godine Teodor Kračun.[12] To je njegov prvi poznati ikonopisački rad. Kračunove barokne ikone (preko 60 sitnih) su postavljene na templu izgleda tek 1776. godine.[13]

Mošti Sv. Teodora Tirona
Najveće bogatstvo manastira su mošti svetog Teodora Tirona koje se čuvaju u kivotu, u crkvi. U manastiru je 1780. godine zapisana od strane jeromonaha Spiridona Jovanovića,[14] povest prenosa svetih moštiju. Mošti velikomučenikove odavno u manastiru, jer se pominju tu već 1555. godine. Po toj rukopisnoj beleški, mošti svetog Teodora su iz crkve nad grobom, koju je podigla pobožna Evsevija, od strane neverujućih Jelina (Grka) izbačene u more. Nakon tri veka, kada je hrišćan