Detalji predmeta

• Stanje Polovno

Anton tomaž Linhart
Anton Tomaž Linhart (11. decembar 1756 – 14/15 juli 1795.)[2] bio je kranjski dramski pisac i istoričar, najpoznatiji kao autor prve komedije i pozorišne predstave uopšte na slovenačkom jeziku, Županova Micka [3](Micka, gradonačelnikova ćerka). Smatra se i ocem slovenačke istoriografije, jer je bio prvi istoričar koji je napisao istoriju svih Slovenaca kao jedinke, odbacujući prethodni koncept koji se fokusirao na pojedinačne istorijske pokrajine.[4] Bio je prvi koji je Slovence definisao kao zasebnu etničku grupu i postavio temelje slovenačkoj etnografiji.


Najstarija poznata Linhartova slika otkrivena je tek 2010. godine pretraživanjem zbirke portreta Austrijske nacionalne biblioteke putem interneta. Delo je nepoznatog umetnika i potiče negde iz 1800.[1]
Sadržaj
Biografija
Uredi

Rodna kuća Antona Tomaža Linharta (Radovljica, Slovenija )

Spomenik Antonu Tomažu Linhartu sa stihovima pesnika France Prešerna u spomen parku Navje u Ljubljani
Linhart je rođen u gradu Radovljici, Gornja Kranjska, u vreme kada je bila deo Habsburške monarhije. Njegov otac je bio češki proizvođač čarapa koji se preselio u Kranjsku iz Češke. Njegova maćeha bila je kranjska (slovenačka) plemkinja iz porodice Kapus von Pihelštajn, uspešne porodice koja je vekovima živela u Kamnoj Gorici u Gornjoj Kranjskoj, gde je porodica imala livnicu i rudnik gvožđa još od srednjeg veka, možda još od 12. veka. Markus Antonijus Kapus fon Pihelštajn (1657–1717), radio je kao jezuitski misionar u Sonori (tj. pograničnoj oblasti između današnjih Sjedinjenih Država i Meksika). Odatle je pisao pisma svojim prijateljima u Beču i rodbini iz Kranjske. U tim pismima opisao je otkrića istraživačkih ekspedicija u Arizoni i Kaliforniji i opisao uslove života, klimu itd. Karolus Josefus Kapus fon Pihelštajn, nećak Marka Antonijusa, bio je član Akademije Operosorum, koja je osnovana u Ljubljani 1693. godine po primeru sličnih akademija u Italiji. Vladimir Kapus fon Pihelštajn (1885–1943), slovenački pisac i izdavač, takođe je iz porodice Kapus.

Linhart je osnovnu školu pohađao u svom rodnom gradu, a zatim je otišao u Ljubljanu. U Beču je studirao trgovinu i finansije. Pre nego što je završio studije, kratko vreme proveo je i u manastiru Stična u Donjoj Kranjskoj. Nakon povratka u Ljubljanu, zaposlio se kao arhivar ljubljanskog episkopa. Kasnije je radio kao glavni revizor, direktor škole, i na kraju kao sekretar u Habsburškoj upravi Kranjske oblasti.[4]

1786. godine postavljen je za školskog direktora u okrugu Ljubljana. Tokom tri godine od imenovanja povećao je broj osnovnih škola u ruralnim oblastima okruga sa 9 na 18. On je takođe bio veoma aktivan na uspostavljanju centralne javne studijske biblioteke u Ljubljani i na njegovu inicijativu osnovan je Licej biblioteke u Ljubljani, prethodnica sadašnje Narodne i univerzitetske biblioteke Slovenije.[4]

Od ranih 1780-ih godina Linhart je počeo da posećuje krug slovenačkih prosvetitelja koje je sretao u Zoisovoj vili u Ljubljani. Tamo je upoznao nekoliko intelektualaca, među kojima su Sigmund Zois, Valentin Vodnik, Jernej Kopitar, Jurij Japelj i drugi, u čijem je društvu razvio interesovanje za slovenački jezik, kulturu i istoriju. Napisao je dve predstave na slovenačkom jeziku, a zatim započeo projekat pisanja prve sveobuhvatne istorije Slovenačkih zemalja, ali je nije završio.[4] U Ljubljani je neočekivano umro u noći između 14. i 15. jula 1795, oko ponoći, od aneurizme aorte.[2] Linhartu je podignut spomenik u memorijalnom parku Navje u Ljubljani, pored drugih važnih ličnosti slovenačke istorije, ali nije sigurno da je tamo zaista i sahranjen.[5]

Rad
Uredi
Njegovo prvo književno delo, napisano dok je još studirao, bila je knjiga pesama pod nazivom Blumen aus Krain (Cveće iz Kranjske), napisana na nemačkom. Njegova prva tragedija, takođe na nemačkom jeziku, objavljena je 1780. godine. Pod uticajem slovenačkih prosvetitelja, posebno Marka Pohlina i Sigmunda Zoisa, počeo je da piše na slovenačkom jeziku. Preveo je i adaptirao komediju Die Feldmühle nemačkog dramskog pisca Jozefa Rihtera. Naslov mu je bila Županova Micka (Micka, gradonačelnikova kćerka). Smatra se prvom komedijom i pozorišnom predstavom na slovenačkom jeziku i premijerno je izvedena 28. decembra 1789.[6] Takođe je adaptirao Bomaršjeovu (Beaumarchais) komediju Figarov brak (Marriage of Figaro) u novu predstavu Taj veseli dan ili Matiček se ženi.

Kao istoričar, napisao je dvotomno delo na nemačkom Versuch einer Geschichte von Krain und der übrigen südlichen Slaven Oesterreichs (Esej o istoriji Kranjske i drugih austrijskih Južnih Slovena). Prvi tom je objavljen 1788. godine i opisuje pra-slavensko doba. Drugi, naslovljen Versuch einer Geschichte von Krain und den übrigen Ländern der südlichen Slaven Oesterreichs (Esej o istoriji Kranjske i drugih krajeva austrijskih Južnih Slovena) objavljen je 1791. godine. Bavi se dobom migracija, slavenskim naseljavanjem u Istočnim Alpima i kasnijim političkim razvojem slovenačkog naroda, počev od Samo carstva i Karantanije.

Linhartovo istorijsko delo, pod jakim uticajem ideja nemačkog filozofa Johana Gotfrida Herdera, imalo je važan uticaj na razvoj slovenačke nacionalne svesti početkom 19. veka. U ovom je radu prvi opisao Slovence kao zasebnu granu slovenskih naroda sa zajedničkom istorijom.[7] Time je uspostavio i jezičko jedinstvo slovenačke etničke teritorije i postavio temelje slovenačkoj etnografiji.[4] [8]

Stavovi
Uredi
Linhart je bio pristalica prosvetiteljskog pogleda na svet. Bio je deist i bio je kritičan prema privilegijama plemstva i Crkve. U početku je imao povoljno mišljenje o reformama cara Jozefa II, ali bio je kritičan prema njegovoj centralističkoj politici kao i prema njegovom zanemarivanju različitih regionalnih jezika u Habsburškom carstvu.

Linhart je bio jedan od prvih pristalica austroslavizma, političkog programa čiji je cilj postizanje kulturne i političke emancipacije slovenskih naroda u Austrijskom carstvu.

Reference
Uredi
Božič, Dragan (19. 2. 2010). „Neznani in zamolčani Linhart” [The Unknown and Withheld Linhart]. Gorenjski glas (GG+) (na jeziku: Slovenian). 63 (14). str. 12—13. ISSN 0352-6666. Arhivirano iz originala na datum 4. 3. 2016. Pristupljeno 30. 3. 2020.
Anton, Gspan (1967). Ta veseli dan, ali Matiček se ženi (na jeziku: Slovenian). Maribor: Obzorja. COBISS.SR 3433985.
Milisavac, Živan, ur. (1984). Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. str. 432—433.
„Poskus zgodovine Kranjske in ostalih dežel južnih Slovanov Avstrije” [An Essy on the History and Other Lands of the South Slavs]. Enciklopedija naravne in kulturne dediščine na Slovenskem – DEDI [Encyclopedia of Natural and Cultural Heritage in Slovenia – DEDI]. Arhivirano iz originala na datum 02. 11. 2013. Pristupljeno 28. 12. 2012.
„O Linhartu v Slovenski matici”
Tomaž ...
STRUKE:
JEZIK I KNJIŽEVNOST
SLOVENSKA KNJIŽEVNOST
na vrh
Linhart, Anton Tomaž
Linhart, Anton Tomaž, slovenski književnik i povjesničar (Radovljica, 11. XII. 1756 – Ljubljana, 14. VII. 1795). God. 1776–78. boravio je u cistercitskome samostanu u Stični, potom je u Beču slušao predavanja J. Sonnenfelsa, od 1781. službovao je u Ljubljani. U početku je pisao na njemačkome (tragedija Miss Jenny Love, 1780; pjesnički almanah Cvijeće iz Kranjske za godinu 1781 – Blumen aus Krain für das Jahr 1781), potom se pridružio slovenskim preporoditeljima u krugu oko Žige Zoisa te pisao na slovenskome. Njegove preradbe djela J. Richtera i Beaumarchaisa (Županova Micka, 1790; Veseli dan ali Matiček se ženi, 1790) temelj su slovenskoga dramskoga stvaralaštva i kazališta. Objavio je i povijesno djelo Pokušaj povijesti Kranjske i ostalih zemalja južnih Slavena Austrije (Versuch einer Geschichte von Krain und den übrigen Ländern der südlichen Slaven Oesterreichs, I–II, 1788–91).

Citiranje:
Anton Tomaž Linhart (December 11, 1756 – July 14, 1795)[2] was a Carniolan playwright and historian, best known as the author of the first comedy and theatrical play in general in Slovene, Županova Micka (Micka, the Mayor's Daughter). He is also considered the father of Slovene historiography, since he was the first historian to write a history of all Slovenes as a unit, rejecting the previous concept which focused on single historical provinces.[3] He was the first one to define the Slovenes as a separate ethnic group and set the foundations of Slovene ethnography.


Contents
1 Biography
2 Work
3 Views
4 References
5 External links
Biography

Anton Tomaž Linhart's birthplace (Radovljica, Slovenia)

Tombstone of Anton Tomaž Linhart with verses by the poet France Prešeren in Navje memorial park in Ljubljana
Linhart was born in the Upper Carniolan town of Radovljica, at the time part of the Habsburg monarchy, and baptized Thomas Antonius Leanhorht.[4] His father Wenceslaus was a Czech hosiery manufacturer who had moved to Carniola from Bohemia. Linhart's mother, Theresia née Kunstl, died when he was nine years old, and his father then married Agnes Kappus on June 8, 1767.[5][6] His stepmother was a Carniolan (Slovenian) noblewoman from the family Kappus (also Kapus) von Pichelstein, a prosperous family which had for centuries lived at Kamna Gorica in Upper Carniola, where the family owned an iron foundry and an iron mine since the late Middle Ages, perhaps since the 12th century. Marcus Antonius Kappus von Pichelstein (1657–1717), worked as a Jesuit missionary in Sonora (i.e., the border region between today's United States and Mexico). From there he wrote letters to his friends in Vienna and to his relatives in Carniola In these letters he described discoveries made by research expeditions in Arizona and California and described living conditions, climate etc. Carolus Josephus Kappus von Pichelstein, a nephew of Marcus Antonius, was member of the Academia Operosorum, which was founded in Ljubljana in 1693 after the example of similar academies in Italy. Vladimir Kapus von Pichelstein (1885–1943), a Slovene writer and publisher,