Detalji predmeta

• Stanje Polovno

Časopis za društvena pitanja, Sarajevo, Januar 1974
Osnovna načela socijalističkog morala
Energija i vrijednost Bosanska vila
Ibn Haldunove ekonomske ideje
Istorija bosne srednjovekovna bosna i hercehovina
Historija srednjovjekovne
Uvod
Jednu od najznačajnijih ličnosti u istoriji islamske političke misli predstavlja Ibn Haldun, arapski mislilac iz XIV veka i autor više dela iz oblasti
istorije, filozofije, politike, religije, sociologije i ekonomije, od kojih je najpoznatija al-Mukadima (Ibn Haldun 1982), monumentalno delo o društvenopolitičkim, ekonomskim i psihološkim faktorima koji utiču na uspon i pad
civilizacija. Složenost i raznolikost koncepata i ideja elaboriranih u Mukadimi navele su više autora da u ovom delu pronađu začetke nekih disciplina koje
su mnogo kasnije postale nezavisne nauke u skladu sa čim se ističe doprinos
Kontakt autorke: jelenavukoicic1@gmail.com
112 J. Vukoičić, Politička teorija Ibn Halduna
Ibn Halduna razvoju moderne sociologije, filozofije istorije, ekonomije i politikologije, kao i značaj njegovih dela na polju društvenih nauka generalno.
Ibn Haldunov doprinos istoriji i, samim tim, njegov kvalitet kao istoričara,
nesumnjiv je, dok ga pojedini autori smatraju i stvaraocem metoda ove nauke, odnosno, kako navodi Iv Lakost (Yves Lacoste): „Ukoliko se Tukidid smatra osnivačem istorije, onda Ibn Haldun prvi predstavlja istoriju kao nauku”
(Lacoste 1984: 187).
Britanski istoričar Bernard Luis (Bernard Lewis) naglašava da se među
muslimanskim istoričarima Ibn Haldun ističe kao „najveći istorijski genije
islama i prvi koji je stvorio filozofsku i sociološku koncepciju istorije” (Lewis
1993: 176). Luis zaključuje da je Ibn Haldun „osim najvećeg arapskog istoričara možda i najveći istorijski mislilac srednjeg veka” (isto: 147). Arnold
Tojnbi (Arnold Toynbee) takođe visoko pozicionira Ibn Haldunovo delo nazivajući ga „najvećim delom svoje vrste koje je ikad stvoreno, od strane bilo
kog uma u bilo kom vremenu ili prostoru” (Toynbee 1934: 322).
Osim istoričarem, autora Mukadime takođe smatraju i filozofom (Mahdi
1957), kao i sociologom. Njegova „nova nauka”, elaborirana u Mukadimi,
prema mišljenju nekih istraživača, nije ništa drugo nego upravo sociološki
sistem u okviru koga se osnovni razlozi istorijske evolucije traže u proučavanju društvenih struktura (Myers 1966).
Specifičnost Ibn Halduna u odnosu na druge islamske mislioce u velikoj
meri proističe iz njegovog definisanja politike kao sfere ljudskog delovanja
koja ne mora da bude u potpunosti utemeljena na religijskom učenju, već
može da sadrži i racionalne elemente. Klasičnu, a u velikoj meri i savremenu,
islamsku misao karakteriše dominacija religijskih učenja u svim sferama društvenog života i svim naukama koje se bave društvom, što se reflektuje i u
ideji političke vlasti i državno-pravnog uređenja zajednice koja počiva na religijskom legitimitetu, odnosno na usklađenosti svih zakona i normi sa islamskim pravilima i šerijatskim zakonom. U skladu s tim, halifat, odnosno država utemeljena na islamskoj religiji, predstavlja centralnu ideju u delima
najvećeg broja muslimanskih mislilaca. U Ibn Haldunovoj političkoj teoriji,
međutim, centralnu tačku srednjovekovne islamske civilizacije predstavlja teritorijalna država pod vlašću određene dinastije, a razvojni put političkih entiteta uslovljen je društveno-ekonomskim transformacijama. Iako Ibn Haldun
nikada nije potpuno odstupio od principa islamske kosmologije, u njegovim
definicijama države, društva, kao i faktora koji uslovljavaju njihov razvoj, savremeniji elementi inkorporirani su u islamsku političku teoriju. Relistički racionalizam Ibn Halduna Daniel Bučan MUQADDIMA