Detalji predmeta

• Stanje Polovno

Macht und ohnmacht der guerilla, Fritz REne Allemann

Gerilski rat


Rat
Vojna historija
Ere
Prahistorija · Antika · Srednji vijek
Barut · Industrija · Moderna
Ratište
Informacije · Kopno · More · Svemir · Zrak
Bojišta
Arktik · Cyberspace · Džungla
Grad · Pustinja · Planina
Oružja
Artiljerija · Biološki rat · Konjica ·Kemijski
Elektronski · Pješadija · Mehanizirani · Nuklearni
Oklopni · Podmornice· Specijalni
Radiološki · Skije
Taktike
Amfibijska · Asimetrična · Fortifikacija · Gerila
Invazija · Iscrpljivanje · Konjička · Konvencionalno
Manevar · Nekonvencionalna ·Opsada ·Prsa u prsa
Sadejstvo · Rovovska · Totalna
Strategija
Ekonomska · Strategija · Operatika

Organizacija
Lanac komandiranja · Formacije
Činovi · Jedinice

Logistika
Oprema · Materijal · Linija snabdijevanja

Pravo
Vojni sud · Ratni zakoni · Okupacija
Tribunal · Ratni zločin

Vlada i politika
Regrutiranje · Coup d'état
Vojna diktatura · Ratno stanje
Militarizam · Vojna vlada

Vojne studije
Vojna akademija · Vojna nauka
Polemologija · Filozofija rata
Mirovne i studije konflikta

Popisi
Autori · Bitke · Građanski ratovi
Komandanti · Invazije · Operacije
Opsade · Prepadi · Taktike · Teoretičari
Ratovi · Ratni zločini · Ratni zločinci
Oružja · Pisci
gerilsko ratovasnje (također iregularno ratovanje, četovanje[1]) je ratna strategija koja se sastoji u korištenju malih ali pokretnih jedinica koje izvode zasjede, prepade i sabotaže, u svrhu slabljenja neprijateljske logistike i morala kako bi ga se dugoročno onesposobilo za dalje vođenje ratnih operacija.

Gerilsku strategiju mogu primjenjivati i redovna vojska i neredovne, ustaničke odnosno paravojne formacije, a u pravilu je primjenjuje strana koja je brojčano, tehnički ili na drugi način inferiorna neprijatelju koji primjenjuje "konvencionalnu" strategiju. Gerilska strategija, pogotovo u 20. i 21. vijeku, predstavlja karakteristiku raznih političkih pokreta koji svoje ciljeve nastoje ostvariti oružanom borbom; zato se ti pokreti ponekad nazivaju i gerilskim pokretima; za pripadnike takvih paravojnih formacija se koristi izraz gerilci ili partizani.

Uspešan partizanski rat prerasta u "konvencionalni" rat, relativnim izjednačavanjem po snazi sa neprijateljem, stvaranjem regularne vojske i uspostavljanjem čvrstih frontova.

Izraz gerila se ponekad koristi i za neke mirnodopske djelatnosti, ako se obavljaju mimo ustaljenih pravila, kao na primjer gerilski marketing ili gerilska kinematografija. Bogdan Pavkovic vazi sa najveceg gerilca svih vremena iz redova vojske Jove Kotora Vukovica.


Sadržaj
1 Naziv
2 Istorijat
2.1 Španski rat za nezavisnost
2.2 Kineski građanski rat
2.3 Narodnooslobodilačka borba Jugoslavije
3 Obeležja
3.1 Preuzimanje inicijative
3.2 Stvaranje slobodnih teritorija
4 Očevidi o partizanskom ratovanju
5 Savremena tumačenja
6 Literatura
7 Izvori
8 Povezano
9 Eksterni linkovi
Naziv
Naziv gerila potječe iz španskog jezika gdje riječ guerrilla doslovno znači "mali rat" ili "ratić", odnosno deminutiv za riječ "rat" (guerra). U španskom jeziku se za gerilca koristi izraz guerrillero, dok je s vremenom sama riječ guerrilla postala sinonim za gerilski pokret ili gerilske paravojne formacije.

U jugoslovenskoj literaturi se umesto izraza gerila redovno koristio naziv partizanski rat, koji je i dan danas dominantan u ruskom i drugim jezicima.

Istorijat
Španski rat za nezavisnost
Glavni članak: Španski rat za nezavisnost
Pojam gerile je nastao tokom Napoleonove kampanje na Pirinejskom poluotoku (1808 - 1813), prilikom koje su francuske snage na samom početku okupirale Španiju, ali se poslije nisu mogle nositi s gerilcima koji su uživali široku podršku među stanovništvom. Regularna španska vojska nije bila odmah uništena, ali je nizala poraz za porazom:

Iako svagde tučena, španska regularna vojska se svagde ipak pojavljivala… Neuspešna bitka kod Okanje 19 novembra 1809. bila je poslednja velika regularna bitka Španaca; od toga vremena oni su se ograničili isključivo na gerilski rat ... Kada su neuspesi regularne vojske postali stalna pojava, svuda su nikli gerilski odredi.[2]
— K. Marks i F. Engels, Revolucionarna Španija

Sukob Francuza i španskih gerilaca.
Tokom čitavog rata, ostao je izvestan deo zemlje neokupiran. Pa i posle lične intervencije Napoleonove, razbijanja španske regularne vojske 1809, raspuštanja Centralne hunte, rodoljubi se sklanjaju u Kadiz koji postaje prestonica nezavisne Španije.[3] Gerilski otpor se nastavlja, ali sa omasovljenjem gerilskih odreda došlo je do opadanja njihove vojničke moći:

U trećem razdoblju gerile su podražavale regularnu armiju; njihovi su odredi ojačali na 3—6 hiljada ljudi... Ta promena organizacije gerilaca išla je potpuno na ruku Francuzima. Usled svoje mnogobrojnosti, gerilama je bilo onemogućeno da se sakrivaju kao pre i da opet iznenada iščezavaju, izbegavajući sukobe; gerile su onda bile često napadane neočekivano, razbijene, raspršene i na dugo su vreme gubile sposobnost da nanose štetu Francuzima.[2]
— K. Marks i F. Engels, Revolucionarna Španija
Marks i Engels ocenjuju da je do španskih poraza dolazilo ponajviše zbog slabosti rukovodstva i nedostatka vojne discipline gerilskih jedinica:

Centralna hunta nije uspela da zaštiti domovinu jer nije izvršila svoju revolucionarnu misiju... Do samog svršetka rata španska vojska nije nikad postigla srednji nivo discipline i potčinjavanja... U drugom razdoblju gerilski odredi, sastavljeni od ostataka razbijenih španskih armija, španskih dezertera iz francuske armije, krijumčara i dr., vodili su rat na svoju ruku, nezavisno od ma čijih tuđih uticaja i prema svojim neposrednim interesima... Upoređujući tri razdoblja gerilskog rata sa političkom istorijom Španije, vidimo da oni predstavljaju odgovarajuće faze opadanja borbenosti naroda krivicom kontrarevolucionarno raspoložene vlade... Partizanski rat završio se pretvaranjem gerilskih odreda u neregularne vojne jedinice koje su se ili izrodile u banditske rulje ili spustile na nivo stajaćih pukova.[2]
— K. Marks i F. Engels, Revolucionarna Španija
Unatoč svemu, dugotrajan španski otpor je ostavio snažan dojam na evropsku javnost i nagrizao famu o Napoloenovoj nepobjedivosti i vojničkom geniju.

Kineski građanski rat
Glavni članak: Kineski građanski rat
Kineski građanski rat se, s dužim prekidom, vodio od 1927. do 1950. godine, između vlade Republike Kine i pobunjenika na čelu sa Komunističkom partijom Kine. Iz gerilskih odreda, posle poraza Prve velike revolucije (od 1925—27), izrasla je kineska Crvena armija. Vođa kineske revolucije Mao Tse-tung više puta je naglašavao njen partizanski karakter, istovremeno odbacujući „partizanštinu" u smislu nedostatka jedinstva i discipline:


Komunističke vođe govore preživelima Dugog marša.
Wikiquote „Mi smo protiv „partizanštine" Crvene armije, ali moramo priznati njen partizanski karakter. Mi smo protiv dugotrajnih operacija i protiv strategije sa brzim rešenjem, dok verujemo u strategiju dugotrajnog rata i u operacije sa brzim rešenjem. Mi smo protiv nepokretnih operativnih frontova pozicionog ratovanja, mi verujemo u pokretne operativne frontove i u manevarski rat... Partizanski karakter je odlika Crvene armije, prednost za nas i sredstvo pomoću kog tučemo neprijatelja. Mi smo spremni da se oslobodimo ovog svojstva, ali to ne možemo učiniti sada. Ovo svojstvo postaće nepoželjno u budućnosti i moraće se odbaciti, ali je ono danas dragoceno i moramo se čvrsto držati njega.[3]“
(Mao Tse-tung)
U oktobru 1934. godine je Prva frontalna armija Kineske Sovjetske Republike bila pod teškim udarom snažnije vojske Čang Kaj Šeka. Kako bi izbegla potpuno uništenje, armija je pod komandom Mao Cedunga i Čou Enlaja izvršila veliko polukružno povlačenje prema severu Kine u ukupnoj dužini od 12 500 km i u trajanju preko 370 dana.[4] Maršruta je išla preko jednih od najneprohodnijih regiona zapadne Kine, sve do severne provincije Šansi, a usput su probijene četvorostruke blokade Kuomintanga. Dugi marš je u kineskoj istoriji ostao upamćen kao jedan legendarnih podviga kineskih komunističkih gerilaca. U maršu je učestvovalo 130 000 boraca, od kojih je preživelo samo 10% njih. Maovo vođenje armije tokom Dugog marša osiguralo mu je veliku popularnost.

Narodnooslobodilačka borba Jugoslavije
Glavni članak: Narodnooslobodilačka borba Jugoslavije

Dalmatinci u maršu.
Partizanski rat je, već od 1941. godine, bio osnovna forma narodnooslobodilačke borbe, koja je brzo prerasla u masovan, svenarodni oružani ustanak i rat. Za razliku od drugih pokreta otpora, partizanski rat u Jugoslaviji nije bio tek pomoćna forma uz ilegalnu aktivnost u gradovima ili uz dejstvo regularne vojske (koje na početku ustanka nije bilo).[3] Iskustvo ustanka u Srbiji (1941) pokazalo je da oružani ustanak treba razvijati ne samo u masovnost, to jest kvantitativno, već i kvalitativno. Pokazalo se da se mora preći na stvaranje pravih vojnih jedinica, sposobnih da napuste svoju teritoriju i da ratuju gdje god je potrebno.[3]

U toku samog rata, već prve godine, iz partizanskih odreda organizovano izrastaju regularne vojne jedinice, nevezane za teritoriju, i stvara se nova regularna jugoslovenska vojska. Narodnooslobodilačka vojska razvija se sve vreme rata bez ikakve materijalne pomoći spolja, sve do pred kraj rata, naoružavajući se u borbi od neprijatelja. Uz novu regularnu armiju su uporedo nastavili da se organizuju i dejstvuju partizanski odredi. Tako je narodnooslobodilačka vojska primenjivala kombinaciju partizanskog ratovanja sa frontalnim borbama.[3]

Ustanak je od samog početka organizovano vođen od strane KPJ, kao "permanentni rat do istrebljenja — protiv okupatora i domaćih izdajnika."[3]

Obeležja
Partizanski rat je oblik oružane borbe koji omogućuje borbu protiv višestruko brojnijeg i tehnološki nadmoćnijeg protivnika. To se postiže izbegavanjem uništenja u nepovoljnim okolnostima, te stvaranjem