Detalji predmeta

• Stanje Nekorišćeno

Knjiga je nova.

Olga Zirojević - Srbija pod turskom vlašću (1459-1804)
Олга Зиројевић - Србија под турском влашћу (1459-1804)
Beograd : Srpski genealoški centar, 2009
370 strane : ilustrovano ; 17 cm

Dr Olga Zirojević, istoričar-turkolog, naučni savetnik u Istorijskom institutu SANU (do 2002), rođena je u Pančevu, diplomirala 1957. godine na grupi za istoriju Filozofskog fakulteta u Beogradu, post-diplomske studije završila 1958/1959. godine u Sarajevu (Katedra za orijentalistiku i istoriju). Proučava turski period nacionalne istorije od XV do XVIII veka. Doktorirala na temi `Carigradski drum od Beograda do Sofije` (197). Učestvovala na brojnim naučnim skupovima u zemlji i inostranstvu. Boravila na studijskim istraživanjima u Bugarskoj, Turskoj, Nemačkoj, Francuskoj i Mađarskoj. Objavila veliki broj radova i knjige: Tursko vojno uređenje u Srbiji 1459-1683, Carigradski drum od Beograda do Budima u XVI i XVIII veku, Crkve i manastiri na području Pećke patrijaršije do 183. godine, Posedi fruškogorskih manastira, Srbija pod turskom vlašću 1459-1804, Konvertiti - kako su se zvali.

U savremenu srpsku istoriografiju, neretko politički upotrebljavanu, svesno mistifikovanu i zamagljivanu i to ne samo kada je u pitanju naša novija istorija nego i srednjovekovlje, Olga Zirojević, ugledna istoričarka-turkologinja drugim izdanjem svoje knjige Srbija pod turskom vlašću (1459-1804) unosi neophodnu naučnu svežinu, činjeničnu preciznost i racionalnost objektivnog i temeljitog istraživača prošlosti. Iako su tri i po veka turske uprave, od definitivnog pada Despotovine do Prvog srpskog ustanka, u kolektivnoj svesti generacija Srba, zahvaljujući književnoj tradiciji negovanoj na epskoj podlozi, smatrani paradigmom konstantnog zuluma i teškog ropstva srpskog naroda, istraživanja Olge Zirojević, otkrivajući činjenice bazirane na istorijskim izvorima, pokazuju koliko su pogrešni i jednostrani monopoli na istinu i apsolutizacija bilo koje vrste, makar i zaogrnuti plaštom nominalno naučnih autoriteta.
Odnosi između potčinjene raje i turskih vlasti bili su različiti tokom raznih vremenskih perioda turske uprave, što je zavisilo uglavnom od aktuelnih unutrašnjih i spoljnih političkih okolnosti. Prilikom osvajanja novih teritorija, pljačke, ubistva civila, paljenje sela, utvrđenih gradova i bogomolja, bili su gotovo normalna stvar. Ali čim bi se uspostavile čvršće osnove vlasti u strogo vojničkoj imperiji kakva je bez sumnje bila osmanska Turska, odmah su uspostavljani red i mir i primena zakona. Zakon je dakako, bio više naklonjen pripadnicima vladajuće klase, odnosno velikodostojnicima i turskim feudalcima, kao i siromašnim podanicima muslimanske veroispovesti, ali je striktno propisivao i prava i obaveze i inovernika, dakle i Srba. Prava i obaveze vladajuće klase i potčinjene raje (prostog puka) najbolje se mogu objasniti sistemom raspodele zemljišnih poseda. Iako su gospode koja se pokorila turskoj vlasti, čak i bez formalnog poturčenja, ostali su značajni posedi. U drugoj polovini i na samom kraju XV veka, dakle u prvih nekoliko decenija turske vladavine, samo u smederevskom sandžaku bilo je više spahija-hrišćana nego muslimana. Prema jednom turskom zapisu koji navodi Olga Zirojević, taj odnos je bio 85 prema 64 u korist hrišćanskih feudalaca. Kasnije se ta srazmera menja, turski veleposednici postaju brojniji, što preko procesa islamizacije što prelaskom uglednih srpskih feudalaca u Ugarsku.
U pogledu srpske crkve, iako su odnosi sa njom prolazili kroz razne faze, Turci pokazuju priličan stepen tolerancije i uzdržanosti tokom čitave svoje vladavine. Ostavljajući manastirima deo nekadašnjih poseda, uključivši ih čak i u državnu službu kao sokolare (Pećka patrijaršija, Dečani, Sopoćani), dajući monaštvu kao duhovnicima izvesne poreske olakšice (nisu plaćali harač niti druge feudalne dažbine kao što su to činili seljaci) turska vlast je pokazala da ne želi sukob sa hrišćanskom crkvom. Štaviše, zahvaljujući turskom veziru srpskog porekla, Mehmed paši Sokoloviću, 1557 godine dolazi do obnove Pećke patrijaršije, koja će potpuno autonomno delovati više od dva veka
Ne treba nikako smetnuti sa uma da se upravo u tom periodu nanovo javlja srpska crkvena umetnost pre svega ikonopisanje, graditeljstvo i književna dela. Pomenimo samo osnivanje novih štamparija u Rujnu, Gračanici i Mileševi koje iako relativno kratkog veka znatno podstiču razvoj kulturne delatnosti. To, naravno, nije nepoznato u našoj istorijskoj nauci, ali je u protekle dve decenije prilično zanemarivano i prećutkivano. Baš kao i činjenicu da se pogoršavao položaj crkve i naroda uvek kad bi počele pobune i zavladali nemiri. Tako su, posle velike pobune Srba u Banatu iz 1594. godine, usled straha turskih vlasti od njenog daljeg širenja, spaljene mošti sv. Save, a 1766. upravo iz sličnih razloga beratom sultana Mustafe Trećeg definitivno je ukinuta Pećka patrijaršija.
Osim o političkim i crkvenim zbivanjima, političkom, vojnom i pravnom ustrojstvu Turskog carstva, Olga Zirojević na vrlo zanimljiv i stilski ubedljiv način govori i o svakidašnjem životu naroda, njegovim naseljima, privredi, ishrani, oblačenju, umotvorinama ali i hajdučiji i razbojništvima, prateći tako srpsko patrijarhalno društvo i njegove ustanove kroz razdoblje od gotovo četiri stoleća. Iako naučno delo par excellence, zbog pitkog jezičkog izraza ono se prati poput kakvog zanimljivog romana.