Detalji predmeta

• Stanje Polovno

odlično očuvano, ima nekih podvučenih rečenica grafitnom olovkom
Аутор - особа Николић, Ненад, 1975- = Nikolić, Nenad, 1975-
Наслов Идентитет српске књижевности : прича о књижевноисторијској идеји / Ненад Николић
Врста грађе научна монографија
Језик српски
Година 2019
Издавање и производња Београд : Српска књижевна задруга : Партенон, 2019 (Бор : Терција)
Физички опис 701 стр. ; 21 cm
Збирка Књижевна мисао ; 20
ISBN 978-86-7157-850-9 (Партенон)
978-86-379-1410-5 (СКЗ; картон)
Напомене Тираж 500
Белешка о писцу: стр. 701
Напомене: стр. 509-652
Библиографија: стр. 653-684
Регистар.
Предметне одреднице Српска књижевност -- 19в-20в
Историја књижевности -- Србија -- 19в-20в
УДК 821.163.41.09"18/19" istorija

Prof. Filološkog fakulteta u Beogradu Dr Nenad Nikolić, više od decenije bavio se istorijama srpske književnosti pisanim u 19. i 20. veku. Te istorije davale su, svaka na svoj način, format i karakter, jednom rečju identitet srpske književnosti. Od Georgija Magaraševića, Jovana Subotića i Jovana Ristića, preko Stojana Novakovića, Skerlića, Pavla Popovića, sve do Milorada Pavića i Jovana Deretića – Nikolić razmatra književno-istorijske, političke i poetičke dimenzije naše književnosti, u svoj njenoj složenosti i razuđenosti, i u kontekstu ukupne kulture i sudbine našeg naroda. Knjiga je opremljena mnogim izvorima, podacima, tumačenjima i registrima. Naučno delo pisano s pouzdanjem i poznavanjem – čitko i zrelo ostvarenje.

RAZVOJ KNjIŽEVNOISTORIJSKE IDEJE U SRPSKOJ NAUCI O KNjIŽEVNOSTI
Zbornik Matice srpske za književnost i jezik
Knjigom Nenada Nikolića Identitet srpske književnosti obnovljena je posle jedne decenije čuvena biblioteka Književna misao Srpske književne zadruge. O vrednosti knjige svedoči i dobijanje nagrade „Nikola Milošević” koju Drugi program Radio Beograda dodeljuje za najbolju knjigu iz oblasti teorije književnosti i umetnosti, estetike i filozofije.
Nikolićeva knjiga posvećena je oblasti teorije istorije književnosti kao i njegova prethodna studija Problemi savremene književne istorije iz 2015. godine, samo što je ranija knjiga više okrenuta opštim pitanjima istorije književnosti kao discipline nauke o književnosti i potrebom za vraćanjem nacionalnim književnostima i njihovim istorijama. Za razliku od pomenute studije, knjiga Identitet srpske književnosti, usredsređena je na srpsku književnost, odnosno na istoriju srpske književnosti. Autorova namera je da, kroz analizu književnoteorijskih pogleda istoričara srpske književnosti, ukaže na shvatanje celine srpske književnosti svakog od njih ponaosob, kao i na evoluciju književnoistorijske misli u srpskoj nauci o književnosti. Na taj način Nikolić pokazuje, sa jedne strane, teorijske okvire istorije književnosti kao discipline u okviru srpske nauke o književnosti, a sa druge strane, donosi analizu konkretnih istorija književnosti srpskih proučavalaca od Stojana Novakovića, preko Pavla Popovića, Jovana Skerlića do Milorada Pavića i Jovana Deretića.
Polazeći od stava o potrebi za obnovom nacionalnih književnosti i njihovih istorija, iznetog u studiji Problemi savremene književne istorije, Nenad Nikolić je najpre detaljno analizirao teorijske pozicije proučavalaca srpske književnosti koji su postavili osnove srpske književnosti kao nacionalne književnosti i pokazao kako se ideja Adama Bogosavljevića o posebnosti nacije (koja se prepoznaje u svesti o zajedničkom poreklu njenih pripadnika i povezanosti svih njenih slojeva istim duhom) nalazi se na početku procesa koji je zaključen studijama Jovana Ristića i Jovana Subotića. Nikolić je određenja srpske književnosti kao nacionalne književnosti na narodnom jeziku i u tradiciji narodne epike Jovana Ristića i Jovana Subotića označio kao presudna za predstavljanje dotadašnjeg razvoja srpske književnosti od Dositeja do sredine XIX veka ali i kao programe za razvoj književnosti u budućnosti.
Nikolićeva analiza ukazuje na to da je za sve velike istoričare srpske književnosti „istorija književnosti uvek i samo istorija nacionalne književnosti”13, kao i da je osobenost svih istorija srpske književnosti koje prethode Istoriji Jovana Deretića „u tome što su svom predmetu osporavale unutrašnje jedinstvo” (ISTO: 9). U poglavljima posvećenim istoričarima srpske književnosti (od Stojana Novakovića, preko Jovana Skerlića i Pavla Popovića do Milorada Pavića i Jovana Deretića), Nenad Nikolić je minuciozno analizirao njihove teorijske postavke i uporedio ih sa konkretnim književnoistorijskim radovima, dok je naročita pažnja bila posvećena analizi njihovih istorija srpske književnosti. Osporavanje unutrašnjeg jedinstva srpske književnosti u istorijama srpske književnosti bilo je uvek u korelaciji sa političkim stavovima i dugo je opterećivalo proučavanje istorije srpske književnosti. Nikolić pokazuje da se problem pojavio sa Novakovićevim pansrpskim poimanjem obima srpske književnosti budući da je u svojoj Istoriji srpske književnosti Stojan Novaković u okvir srpske književnosti uključio dubrovačku književnost, kao i novu književnost Srba katolika, ali i Hrvata nakon 1835. godine. Tako široko zasnovano shvatanje opsega srpske književnosti uvelo je problem jedinstva srpske književnosti koje je dugo ostalo jedan od ključnih problema srpske književne istoriografije. Stojan Novaković je, pokazuje Nikolićeva studija, bio svestan problematičnosti hrvatskog stanovišta, ali je bio uveren da će vreme ispraviti sve i ukloniti sve prepreke.
Rešenje koje je za ovaj problem ponudio Jovan Skerlić svojom Istorijom nove srpske književnosti bilo je dublje politički motivisano i od Novakovićevog shvatanja budući da je Skerlić izvršio radikalnu redukciju shvatanja obima srpske književnosti zarad idealističkog projekta ujedinjenja sa Hrvatima čiji je politički zagovornik i sam bio. Skerlićevo ograđivanje i izostavljanje srednjovekovne književnosti vidljivo je već u naslovu njegove Istorije, ali ako je jasno da se polje njegovog delovanja ograničilo na novu srpsku književnost, posebna redukcija, koja je bila oslonjena na nacionalno osećanje pisaca, zapravo ograničavanje na pravoslavne Srbe, ostaje nejasna, osim ako se ne posmatra, kako Nikolić i čini, kao ustupak Hrvatima, sa kojima se želi ujedinjenje. Nikolić pokazuje kako Skerlić kao književni istoričar pristaje na samoodređeni opseg hrvatske nacije, odnosno na zahtev da se ne dira ono što su Hrvati odredili kao svoju baštinu, kao preduslov budućeg jugoslovenstva. Skerlićev kompromis, zarad budućnosti koja se vidi kao nešto što nema alternativu, kao nešto neminovno, počiva na smanjivanju obima srpske književnosti i izostavljanju iz njenih okvira svih pisaca koji nisu bili Srbi pravoslavne veroispovesti. Nikolić je uverljivo pokazao da je i Jovan Skerlić, kao i Stojan Novaković pre njega, morao biti svestan hrvatskog šovinizma, ali je odabrao da ga zanemari, takođe sa prevelikom verom u budućnost i obuzet idealizmom ujedinjenja.
Iako je Pavle Popović, kako pokazuje Nikolićeva analiza, imao potpuno drugačiju književnoistorijsku ideju o celini srpske književnosti pre ratova koje je Srbija vodila za oslobođenje od 1912. godine, on je još u toku Prvog svetskog rata postao ključni nosilac ideje o ujedinjenju u književnosti i zastupnik ideje o jugoslovenskoj književnosti. Jedan od razloga je svakako Skerlićeva iznenadna smrt 1914. godine jer lako možemo da pretpostavimo da bi on bio nosilac ideje o jugoslovenskoj književnosti. Pavle Popović ovu ideju zastupa najpre tokom svog propagandnog rada u Londonu, objavljujući 1918. godine u Engleskoj studiju Jugoslovenska književnost (Nikolić naglašava da drugo izdanje ove studije iz 1919. godine nosi i podnaslov Književnost Srba, Hrvata i Slovenaca), a zatim i 1922. godine posvećujući svoju pristupnu akademsku besedu istoj temi dajući joj naslov: Jugoslovenska književnost kao celina. Nikolić vrlo jasno pokazuje uticaj političkih ideja na izmene književnoteorijskih stavova Pavla Popovića i naglašava podvojenost Popovićevog shvatanja identiteta srpske književnosti ispoljenog u Pregledu srpske književnosti 1909. godine i kasnijeg prihvatanja koncepta jugoslovenske književnosti. Izmene koje se tiču statusa dubrovačke književnosti koje je Popović izvršio u drugom izdanju Pregleda 1913. godine, očigledno su bile ustupak nakon kritika sa hrvatske strane, te je hrvatskoj književnosti eksplicitno dozvolio pravo na dubrovačku književnost, ali je to pravo zadržao i za srpsku književnost čime je dubrovačka književnost postala mesto dodira srpske i hrvatske književnosti. Kasnije prihvatanje koncepcije jugoslovenske književnosti bilo je, još očiglednije, podstaknuto istorijskim okolnostima, a nakon rata i političkim stavovima. Kako ni Skerlić ni Novaković nisu dočekali ujedinjenje tek je sa Pavlom Popovićem moglo da se zaista uvidi zadiranje političke sfere u oblast nauke. Pavle Popović je, kao i njegovi prethodnici u proučavanju istorije srpske književnosti, bio svestan nedostataka koncepcije zajedničke, jugoslovenske književnosti, u koju su uključeni i Slovenci, odnosno slovenačka književnost, ali ju je ipak svesrdno podržavao i sprovodio pristajući na ustupke državnoj politici i vezujući naučno istraživanje za politički projekat. Nenad Nikolić je argumentovano pokazao Popovićevu vezanost za političku koncepciju kojoj se kao proučavalac književnosti povinuje i na osnovu državne politike objavljuje koncepciju jugoslovenske književnosti i vezuje za nju svoju naučnu i akademsku karijeru. Najočigledniju vezu između političkih razloga i naučnog rada Nikolić prepoznaje u objavljivanju studije na francuskom jeziku La littérature yougoslave 1930. godine, (u tri nastavka u časopisu, a 1931. godine kao knjiga), odmah nakon uvođenja diktature, jer se njom Popović obratio svetskoj javnosti sa namerom da pokaže kako diktatura nije prosta samovolja monarha već dovođenje u sklad države i nacije. Naposletku, Nikolić je ukazao i na znake Popovićevog odustajanja od koncepcije jugoslovenske književnosti i vraćanja srpskom stanovištu koji se vide u poznoj raspravi o Dositejevom Sobran