Detalji predmeta

• Stanje Polovno

Srpska avangardna proza Radovan Vučković
zdavač: Otkrovenje 2000
Broširani povez
ćirilica
21 cm, 330 str.
86-83353-07-9
odlično očuvano

polazeći od sopstvenog, u svakom pogledu respektibilnog istraživačkog iskustva, ukrštajući ga sa jasno profilisanim i široko prihvaćenim teorijskim stanovištem, Vučković je napisao prvu celovitu knjigu o srpskoj avangardnoj prozi, dajući njen svestrani presek i pažljivo prateći, razvrstavajuć, opisujući i tumačeći sve vidove njenog praktičnog objavljivanja. Ova studija je kruna dosadađnjeg naučnog rada Radovana vučkovićakoji, ukupnim svojim doprinosima, služi na čast savremenoj srpskoj nauci o književnosti i srpskoj kulturi uopšte.

Vikend Danas
31.03.-01.04.
Konstrukcije i paradoksi
Radovan Vučković: Srpska avangardna proza, Otkrovenje, Beograd, 2000.
Mihailo Pantić
Radovan Vučković je, nesporno, književni istoričar i tumač književnosti koji se u današnjoj srpskoj nauci o književnosti najsistematičnije bavi poetičkim promenama, piscima i delima srpske književnosti kraja XIX i prve polovine XX veka. Da je tako, svedoče Vučkovićeve knjige `Poetika hrvatskog i srpskog ekspresionizma` (1979), `Moderna drama` (1982),`Avangardna poezija` (1984) i `Moderna srpska proza` (1990) u kojima je autor, u formi vrlo opsežnih i akribičnih studija, sačinio presek srpske književnosti pomenutog razdoblja i to, reklo bi se, od dna do vrha, od suštinskih transformacija i stvaralačke geneze naših najvažnijih pisaca do onih marginalnih, danas gotovo zaboravljenih, koji su u skladu sa nevelikim stepenom sopstvene umetničke ostvarenosti ipak doprineli formiranju duhovne klime svoga vremena.
Studija `Srpska avangardna proza` Radovana Vučkovića, kaže to i sam njen naslov, za centralni predmet istraživackog interesa uzima srpsku prozu avangardnih poetičkih svojstava, nastojeći da u turbulentim transformacijama književne prakse između dva svetska rata uoči nekakav razvojni sistem, odnosno, da klasifikuje uočene stilskooblikovne pojave i tendencije. Avangardna proza se, prema Vučkoviću, u srpskoj književnosti javlja u sledećim vidovima: 1. ekspresionistička ratna proza; 2. ekspresionistička magična i satirična proza; 4. avangardna proza utemeljena na domaćem folkloru i tradiciji; 5. dadaistička proza; 6. nadrealistička proza; 7. proza socijalnog ili novog realizma.
Sledstveno metodološkoj orijentaciji koju u Evropi reprezentuje teorijski rad Petera Birgera, Vučković se opredeljuje za tumačenje pojma avangarde kao ključnog, stilskoformativnog pojma, nadredjenog svim drugim književnoistorijskim i poetičkim pojmovima evropske (pa u datom slučaju i srpske) književnosti u periodu od 1905 - 1938. godine. Prema Birgeru, odnosno, Vučkoviću, avangarda je novi stadijum evropske književnosti koji karakteriše apsolutna negacija zatečenog stanja (podjednako u društvu i u umetnosti), pobuna protiv konvencija građanskog sveta, samosvest i samokritičnost i ceo niz konstruktivističkih tvorbenih elemenata koji su, na planu realizacije novih književnih dela, zapravo tehnički ekvivalenti osnovne, avangardne duhovne pozicije. Ta pozicija je, u biti, revolucionarna, što znači da podrazumeva naglu i radikalnu, a ne postepenu i kompromisnu promenu sveta.
Umetnost u toj promeni, misle avangardisti, ima presudnu ulogu.
Ostavljajući ovde po strani mogućnost da se celo posmatrano razdoblje književnoistorijski sistematizuje na drugim osnovama, a u svetlu i sa poetičkim konsekvencama drugog predominantnog pojma (pojma: modernizam), kao i odredjenu nestabilnost pa i neobrazložnu promenu upotrebe ključnih termina (videti naslove Vučkovićevih knjiga, čas je u pitanju moderno, čas ekspresionističko, čas avangardno određenje posmatranih pojava, a uvek se govori o istom duhovnom i poetičkom supstratu, o istoj epohi) treba reći da je Vučkovićeva tipologija avangardne proze konsekventno izvedena.
Avangardni duh, bez sumnje, prozima pretežni deo sveukupne, pa i pripovedačke umetnosti prvih decenija XX veka i njegovo zračenje uočava se u, oblikovno posmatrano, vrlo raznolikim, pa i disparatno realizovanim književnim delima, što sve, naravno, zavisi od snage i vrste individualnog stvaralačkog talenta svakog od pisaca koji na ovaj ili onaj način reprezentuju uzbudljivo i dalekosežno značajno književno razdoblje lude avangarde.
Opšte svojstvo avangardne umetnosti je poetička preskriptivnost ili manifestnost: svi avangardni pisci ne samo da pišu svoje narativne ili antinarativne tekstove nego, po pravilu koje ih ujedinjuje čak i kada su stilski nesravnjivo različiti, pišu o tome kako i zašto treba pisati, pa se narečeni manifesti, proglasi ili programski tekstovi u avangardnom razdoblju uzdižu do nivoa tipskog žanra i to u trenucima i u okolnostima koji negiraju postojanje bilo kakvog žanrovskog sistema.
Negujući princip razlike i čvrsto verujući u mogućnost zasnivanja potpuno nove umetnosti, književnici avangarde pisali su, zaista, onako kako pre njih niko nije pisao, ništeći sve, ili gotovo sve tekstualne oblikovne konvencije tradicije i tezeći formulisanju novog načina stvaranja koji se, na žalost, kasnije nije u potpunosti književno `primio`, ali je ipak, u manjoj ili većoj, ponekad čak i u presudnoj meri uticao na dalje transformacije pripovedne umetnosti.
Ako se uopšte može videti kao stilska formacija, i ako to uopšte nekako jeste, avangarda je to, pre svega, iz ugla negativiteta i gotovo potpune (samo)relativizacije. Vučković tu paradoksalnost avangarde neprestano potvrđuje, ali sa druge strane, istovremeno konstantnim održava i `napon` konstrukcije, nastojeći da pronađe dovoljan broj pozitivnih, čvrstih konstitutivnih elemenata za zasnivanje sistema koji ne bi sam sebe urušio. Uspeva u tome, pre svega zahvaljujući koncentraciji naročite vrste, to jest, sposobnosti da pod lupom u istom času drži vrlo mnogo pojava, da uočava njihove uzajamne sličnosti i razlike, da ih klasifikuje, i što je naročito, slobodno se može reći, kapitalno važno, da ih dovodi u vezu sa širim evropskim kontekstom koji je, nema sumnje, rodno mesto priče o avangardi.
Pojavu i karakteristike tih vidova srpske avangardne proze Radovan Vučković opisuje prema hronološkom principu, od ranog, poratnog nihilizma spisateljske generacije Miloša Crnjanskog, do novog aktivizma pisaca levičarske orijentacije koja u književnost ulazi neposredno pred Drugi svetski rat. Vučković podjednaku pažnju usmerava i na pripovetku i na roman, kao i na ceo niz žanrovski vrlo teško odredivih ili sasvim neodredivih tekstova koji jesu načelno svojstvo najradikalnijih oblika avangarde (dadizam i nadrealizam), koja je i sama sinonim poetičkog radikalizma u književnom stvaranju.
Posebno pažnju Vučković usmerava prema relacioniranju posmatranih dela unutar južnoslovenskog književnog konteksta jer su smerovi i karakteristike književnog razvoja susednih nacionalnih književnosti (pre svega srpske i hrvatske) u tom trenutku ako ne istovetni, a ono vrlo, vrlo srodni, sa visokim stepenom uzajamne radijacije i, konačno, sa vidnim, pokretačkim, vrlo frekventnim prelaženjem značajnih pisaca iz jedne kulturne sredine u drugu (I. Andrić, M. Crnjanski, hrvatski pesnici Ujević, Krklec, Miličić, potom braća Micić, kasnije M. Krleža).
Napisana na prepoznatljiv, metodološki dosledan, interpretativno zanimljiv, a činjenično pouzdan način, studija Srpska avangardna proza Radovana Vučkovića na jednoj strani dovršava autorovo interesovanje za književnoistorijski razvoj i poetičke metamorfoze svih rodova (poezija, proza, drama) srpske književnosti u modernim vremenima, a sa druge pruza pretpostavke za zasnivanje bogate akademske rasprave koja traje sve dok je estetski živ predmet o kojem se razgovara. Radovan Vučković je mesto autoriteta u toj raspravi zaslužio, pre svega, knjigama koje je napisao.
01.01.00
Politika
09.06.2001.
Moderna književnost između dva rata
Srpska avangardna proza
Ovom knjigom, koju je objavilo `Otkrovenje`, Radovan Vučković zaokružuje i završava svoja dugogodišnja temeljna, iscrpna i sveobuhvatna istraživanja moderne, odnosno avangardne književnosti
Prvi ozbiljniji rezultat na proučavanju književne avangarde Radovan Vučković je pokazao u knjizi `Preobražaj i preobraženja` (1969), posvećenoj A. B. Šimiću. Deset godina kasnije pojavljuje se njegovo kapitalno delo `Poetika hrvatskog i srpskog ekspresionizma` (1979), a potom slede, isto tako obimne studije `Moderna drama` (1981), `Avangardna poezija` (1984) i `Moderna srpska proza` (1990).
Ovim knjigama Vučković je i hronološki i žanrovski već bio pokrio celokupan korpus moderne i avangardne književnosti osim avangardne proze međuratnog perioda.
Knjigom `Srpska avangardna proza`, koja je predmet naše pažnje, a koja se odnosi upravo na taj period, Vučković zaokružuje i završava svoja dugogodišnja temeljna, iscrpna i sveobuhvatna istraživanja moderne, odnosno avangardne književnosti stvarane na srpskom/hrvatskom jeziku, kakva do tada nije preduzeo nijedan domaći ili strani slavista.
Zbir nekoliko modela
Početno razvrstavanje i predstavljanje srpske avangardne proze u ovoj knjizi autor je izvršio prema hronološkim i tipološkim kriterijumima. Mada je, naravno, bilo moguće opredeliti se i za neki drugi pristup, čini se da je za savladavanje tako rastrgane, teško raspoznatljive građe, stvarane po meri hirovite, subjektivne i ekscentrične personalnosti ovakav metod ipak najprihvatljiviji. U skladu s tim srpsku avangardnu prozu Vučković sagledava kao zbir nekoliko proznih modela koji se hronološki smenjuju na podlozi kontinuiteta četiri najuočljivija književna pokreta: ekspresionizma, dadaizma, odnosno zenitizma, nadrealizma i socijalnog ili novog realizma.
U daljem radu na ovoj temi autor se prirodno oslanja na prozne obrasce koje je već uspostavio u pomenutoj knjizi `Moderna srpska proza` koja obuhvata period od 1914. godine, pa se verodostojnost razloga na kojima ti obrasci počivaju, kako god da se ona shvati, prenose i odražavaju i