Detalji predmeta

• Stanje Polovno

Dobro očuvano, tvrd povez, priručnik o uglju,


Proces proizvodnje električne energije počinje nekoliko desetina pa i stotina metara ispod zemljine površine. Baš tu je priroda, više stotina miliona godina, stvarala ugalj, koji predstavlja osnovni izvor energije za proizvodnju električne energije u „Elektroprivredi Srbije“. Shodno tome, primarna aktivnost u proizvodnom procesu je rudarska aktivnost koja obuhvata otkrivanje, otkopavanje, pripremu i preradu uglja. Oko 40 miliona tona uglja se svake godine sa površinskih kopova isporuči termoelektranama, dok se svega nekoliko stotina hiljada tona otkopa u podzemnim rudnicima.

Otkopavanje uglja na prvi pogled možda izgleda jednostavno, međutim obim i kompleksnost procesa otkopavanja čini rudarski posao jednim od najtežih. Rudarstvo iziskuje ogromno angažovanje zaposlenih, rudarske mehanizacije i prateće opreme. Radno okruženje „pod otvotenim nebom“ ili „u večitom mraku“, aktivnosti na otkopavanju uglja dodatno opterećuje stalnom borbom sa prirodom.

Rudari „Elektroprivrede Srbije“ za potrebe proizvodnje električne i toplotne energije godišnje otkopaju oko 40 miliona tona uglja iz dva ugljonosna basena, Kolubarskog i Kostolačkog. Ovakav obim proizvodnje iziskuje i izvođenje obimnih pripremnih radova na ukljanjanju prirodnih prepreka, dislokaciji i rekonstrukciji infrastrukture, kao i stvaranju kvalitetnih socijalno-društvenih uslova. To podrazumeva izmeštanje vodotokova, obaranje nivoa podzemnih voda, raseljavanje čitavih naselja, uklanjanje ili izmeštanje kulturno-istorijskih, verskih, infrastrukturnih i privrednih objekata itd.

Nakon više godina pripremnih radova, na scenu stupa rudarstvo u punom smislu te reči. Temelj površinskog načina otkopavanja je svakako otkrivanje uglja tj. otkopavanje masa koje se nalaze iznad uglja. Te mase je, nakon otkopavanja, neophodno transportovati i odložiti na unapred pripremljenu lokaciju čime se u značajnoj meri menja reljef terena u zoni rudarskih radova. Ovaj segment rudarstva je praćen stalnim aktivnostima na sanaciji i rekultivaciji narušenog prirodnog reljefa i dovođenju novonastalih oblika terena u trajno stabilno stanje sa što manje negativnih posledica po prirodu i društvo.

Dolaskom do uglja, koga popularno nazivamo „crnim zlatom“, konačno počinje produktivni deo procesa proizvodnje energije. Tu se svakako ne završavaju predhodno opisane aktivnosti, već se dodatno intenziviraju i stalno razvijaju za sve vreme obavljanja rudarskih radova, a deo njih se nastavlja i nakon obustavljanja proizvodnje.

Imajući u vidu da je ugalj prirodna tvorevina i da čovek nije imao uticaja na njegovo nastajanje, moramo se pomiriti sa činjenicom da u kvantitativnom i u kvalitativnom smislu najčešće nije dovoljno dobro prostorno raspoređen. Zato rudari posebnu pažnju posvećuju stalnom usavršavanju tehnike i tehnologije otkopavanja. Viševekovna evolucija rudarstva dovela je do razvoja savremene rudarske mehanizacije koja je sposobna da ostvari velike kapacitete u proizvodnji i da istovremeno bude fleksibilna i prilagodljiva čestim promenama uslova rada.

„Njegovo veličanstvo“ bager, konstruisan kao rotorni ili vedričar, polovinom prošlog veka izrastao je u čeličnog „diva“ čije dimenzije dostižu i trocifren broj metara, a masa i više hiljada tona. Postao je sposoban da za sat vremena otkopa nekoliko hiljada metara kubnih materijala i raspolaže snagom od više hiljada kilovata.

U „Elektroprivredi Srbije“ 28 rotornih bagera i 3 bagera vedričara svakoga dana prosečno otkopaju preko 100.000 tona uglja i preko 300.000 kubnih metara jalovine. Ove impozantne količine materijala je neophodno transportovati na željene lokacije koje su udaljene nekoliko, a neretko i preko 10 kilometara od mesta otkopavanja. To se ostvaruje transporterima sa pokretnom gumenom trakom čija ukupna dužina iznosi preko 100 kilometara. Pored bagera na površinskim kopovima prisutni su i odlagači, koji su konstruisani tako da sa transportera prihvataju i odlažu jalovinske mase formirajući spoljašnja ili unutrašnja odlagališta.

Ugalj iz površinskih kopova stiže u pogone za pripremu, preradu i utovar u vagone. Tu se radi drobljenje i selekcija za utovar u železničke vagone koji će ga dalje transportovati do termoelektrana, a jedan manji deo se podvrgava procesu separacije i oplemenjivanja kako bi mogao biti isporučen na maloprodajnom tržištu za široku potrošnju. Tu se i završava deo proizvodnog procesa koji pripada rudarima.


Ljudi i oprema

Pored pomenute osnovne rudarske opreme, kao podrška radovima na otkopavanju, trsnsportu, odlaganju i utovaru, stalno je angažovana i druga rudarska mehanizacija i pomoćna oprema koju čini širok spektar mašina za različite namene: bageri dreglajni, bageri kašikari, buldozeri, utovarači, cevopolagači, dizalice, pumpe, kamioni, teraenska vozila, putnička vozila itd.

Ovako kompleksanim i složenim sistemom za proizvodnju uglja upravljaju i rukovode zaposleni svih obrazovnih profila.

Veoma bitan segment u proizvodnji uglja je održavanje osnovne i pomoćne rudarske mehanizacije kao i ostale sofisticirane opreme koje je podržano stručnjacima svih profila i opremom za održavanje koja je specifična za ovu vrstu delatnosti.

Veoma bitnu ulogu u podršci proizvodnji uglja imaju i Projektantski biroi i IKT tehnologija.


Ugalj

Ugalj je lako sagoriv mineralni agregat kod koga više od 50% težine i više od 70% zapremine čini karbonatna materija (uključujući vezanu vlažnost), nastala sabijanjem i stvrdnjavanjem različitih biljnih vrsta. Zavisno od vrste biljnog materijala, stepena metamorfoze i sadržaja, ugalj se deli na klase. Poslednji na ovoj skali je lignit koga u Srbiji ima u tolikom obimu da je naša zemlja na desetom mestu u svetu po rezervama uglja. U rudarsko- tehnološkom smislu ugalj predstavlja energetsku mineralnu sirovinu čijom se eksploatacijom i preradom ostvaruje profit.


Tehnologija čistog uglja - je skup tehnologija koji se razvija, da pokuša da ublaži uticaj na životnu sredinu uglja energetike i ublažavanje klimatskih promena.[1] Kada se koristi ugalj kao izvor goriva, gasovite emisije generisane prilikom termičkim razlaganjem uglja su sumpor-dioksid (SO2), oksidi azota (NOk), žive i drugih neželjenih hemijskih proizvoda, koji se razlikuju u zavisnosti od vrste uglja koji se koristi. Ove emisije imaju negativan uticaj na životnu sredinu i zdravlje ljudi, doprinosi nastanku kiselih kiša, rak pluća i kardiovaskularnih bolesti. Kao rezultat toga, razvijaju se tehnologije čistog uglja za uklanjanje ili smanjenje zagađujućih materija iz atmosfere. Neke od tehnika koje će biti korišćene za postizanje ovog obuhvataju hemijsko pranje minerala i nečistoća iz uglja, gasifikacija (vidi takođe IGCC), poboljšana tehnologija za obradu izduvnih gasova za uklanjanje zagađujućih materija u sve oštrije nivoima i na većoj efikasnosti zauzimanja i skladištenja ugljenika tehnologijom vezivanja ugljen-dioksida iz dimnih gasova i dehidracije ranga nižeg uglja (mrki ugalj), da se poveća kalorija, a samim tim i efikasnost konverzije u električnu energiju.

Tehnologija čistog uglja, po pravilu, rešava probleme atmosfere usled sagorevanja uglja. Istorijski gledano, glavni akcenat je stavljen na SO2 i na and NOx, najznačajnijih gasova i uzroka nastanka kiselih kiša, i čestica koje izazivaju vidljiva zagađenja atmosferskog vazduha i štetnog uticaja na zdravlje čoveka. Postoji zabrinutost zbog ekonomske održivosti ovih tehnologija i rokova isporuke,[2] potencijalno visoko skrivene ekonomske troškovi u uslove socijalne i ekološke štete,[3] i rashoda i opravdanosti otuđenja uklanjanja ugljenika i drugih toksičnih supstanci.[4][5]


Sadržaj
1 Tehnologija
2 Čist ugalj i životne sredine
3 Demonstracioni projekti u Sjedinjenim Američkim Državama
4 Napomene
5 Reference
6 Dodatna literatura
7 Linkovi
7.1 Časopisi
7.1.1 Vladini Sajtovi
7.1.2 Veb-Sajtovi Univerziteta
Tehnologija
Postoji nekoliko različitih tehnoloških metoda sa ciljem zauzimanja ugljenika, kako zahteva koncept čistog uglja:

Zauzimanje do sagorevanja - to predviđa gasifikaciji sirovina (na primer, uglja) sa formiranjem sinteze-gasa, koji može biti raseljeni, da proizvede H2 i CO2-bogata smeša gasova, od kojih je SO2 može biti efikasnije zarobljen i odvojen, transportovan, i na kraju izolovan,[6] Ova tehnologija je po pravilu povezana sa kombinovanim ciklusom sveobuhvatne gasifikacije procesa konfiguracije.[7]
Zauzimanje nakon sagorevanja - ovo se odnosi na oduzimanje SO2 od izduvnih gasova u procesima sagorevanja.
Sagorevanje oksi goriva - fosilnih goriva kao što su ugalj sagorevaju u miksu recirkulisanog dimnih gasova i kiseonika, a ne vazduha, koji u velikoj meri eliminiše okside iz dimnih gasova, pružajući efikasnu, najnižu vrednost SO2 zauzimanja.[8]


Čist ugalj i životne sredine
Prema podacima Ujedinjenih Nacija, Međuvladine grupe za klimatske promene, sagorevanje uglja, upotreba fosilnih goriva je glavni faktor globalnog zagrevanja. Kao 25,5 % svetske električne energije u 2004. godini je generisanje od uglja, dostižući smanjene ciljnih pokazatelja ugljen-dioksida Kjoto protokola će zahtevati promene kako ugalj se koristi.[9]

Ugalj, koji se uglavnom koristi za proizvodnju električne energije,[10] je drugi po veličini izvora emisije ugljen-dioksida u SAD.[11] Javnost je postala više zabrinuta zbog globalnog zagrevanja. Industrija uglja reagovala je na promotivne preprodaje čistog uglja u cilju borbe sa negativnom percepcijom i tvrdeći da je više od 50 milijardi dolara potrošeno na razvoj i uvođenje "tradicionalnih" tehnologija čistog uglja u poslednjih 30 godina i obećava 500 miliona dolara za hvatanje i skladištenje ugljenika, istraživanje i razvoj.[12]

Demonstracioni projekti u Sjedinjenim Američkim Državama
Krajem 1980-ih i početkom 1990-ih, Odeljenje za energiju SAD (DOE) počelo je sprovođenje zajedničkog programa sa industrijskim i državnim organima da predstave tehnologije čistog uglja dovoljno razvijenu za komercijalnu upotrebu. Program, nazvan Tehnologijom čistog uglja i inicijati